MODÜLÜ SATIN AL

  • Mantık Bilimine Giriş modülü için toplam 12 derslik eğitim ücreti: 3860 TL

  • Öğrenciler için toplam 12 derslik eğitim ücreti: 3420 TL

  • Tek derslik eğitim ücreti: 580 TL

Önceki Ders
Sonraki Ders

1. Cins, 2. Nev (Tür), özsel ve türsel ayrımlar (3. Fasl ve 4. Hassa) ve en genel anlamıyla ilinekler (5. Araz-ı Amm)

Katılımcılar ders içeriğine ilişkin soruları bu alandan paylaşabilirler.

Sorulara ilişkin kısa not:

  • derslerle ilgili sadece katılımcılar soru yöneltebilirler.
  • yalnızca ders içeriğiyle ilgili olan ve yanıtlanmış sorular bu sayfada yer alacaktır.
  • katılımcılar soruları önem derecesine göre puanlayarak üst sıraya taşıyabilirler.
  • katılımcıların daha önce yayımlanmış soruları ve yanıtlarını incelemeleri, böylelikle benzer sorular yöneltmemeleri önemle rica olunur.

SORULAR

Can Saka

Hassa ve Fasl farkıyla ilgili bazı örneklerde kayboluyorum. TDV İslam Ansiklopedisi'nde Beş Külli'ye göz gezdirirken Hassa başlığı altındaki bir örneği anlayamıyorum. Bizim derste gördüğümüz insan ve gülen varlık örneğini verdikten sonra, "... aynı şekilde üçgenin iç açılarının toplamının iki dik açıya eşit olması da üçgenin hassasıdır" diyor. Bu örneğin neden fasla değil de hassaya ait olduğunu anlayamıyorum. Nicelik belirtmesi bir şey değiştiriyor mu? Bunun üçgen türüne ait bir ayrım (dolayısıyla hassa) olduğunu anlıyorum, fakat aynı zamanda bu üçgeni cins bakımından ortak olduğu başka şeyden ayıran özsel bir nitelik değil midir? Nitekim "insan'a nisbetle natık" ne kadar özsel ayrımı betimliyorsa, "üçgen'e nisbetle iç açılarının toplamı iki dik açıya eşit olan şekil" de o kadar özsel ayrım gibi oluşuyor kafamda.

Yanlış ve eksiklerime işaret edebilir misiniz?

Dücane Cündioğlu yanıtladı

Fasl aslında cinsi bölen ve türü oluşturan ögedir, nitekim insan’ın neliği hayvan ve natıktan oluşur ki bu örnekte hayvan insan'ın en geniş parçası olup hem insanları, hem de diğer hayvanları kapsarken natık da insan'a eşit olup onu diğer hayvanlardan ayırır ve hayvan kavramını böler, yani insan neliği natık'la oluşur, tıpkı at ve kuş gibi diğer hayvanlardan ayrı ve bağımsız bir nelik haline gelir. Kısaca insan bir tür olup hayvan onun cinsi, natık ise faslıdır. 

İşte tıpkı bunun gibi, "dik açılı üçgen" kavramı üçgen'in bir türü olmak itibariyle "üçgen" onun cinsi ve "dik açılı" ise faslıdır. Bu bağlamda, "dik açıya bağlı iki kenarın uzunluklarının kareleri toplamının hipotenüs uzunluğunun karesine eşit olma" özelliği,  üçgen cinsinin "dik açılı" türüne özgü bir ayrımdır (hassa), çünkü bu özellik "üçgen" cinsinin diğer türlerinde bulunmaz. Buna karşın üçgen'in "üç açısının iki dik açıya eşit olması", dikaçılı üçgen türüne göre özel değil, genel araz'dır (araz-ı amm), çünkü bu özellik "dikaçı" türüne özgü olmayıp "üçgen" cinsinin diğer türlerinde de bulunur.

1. hayvan (cins) + natık (fasıl) = insan (tür) hadd-i tam

2. şekil (cins) + üç kenarlı (fasıl) = üçgen (tür) hadd-i tam

3. şekil (cins) + iç açılarının toplamının iki dik açıya eşit olması (hassa) = üçgen (tür) resm-i tam

4. üçgen (cins) + dikaçı (fasıl) = dikaçılı üçgen (tür) hadd-i tam

5. dikaçılı üçgen (tür) + dik açıya bağlı iki kenarın uzunluklarının kareleri toplamının hipotenüs uzunluğunun karesine eşit olması (hassa)

6. dikaçılı üçgen (tür) + iç açılarının toplamının iki dik açıya eşit olması (araz-ı amm)

Beş tümelin ve tanımların mantığını doğru ve sağlam bir şekilde kavradığınız takdirde, yukarıdaki işlemlerin sağlamasını yapmanız işten bile değildir, belki biraz zaman alır ama hepsi o kadar!

 

Kenan Sadıkoğlu

Cevherlerin beş temel cevher (madde, suret, cisim, nefs, akıl) olarak kabul edildiğini ve bu cevherlerden cisim olanın ise başka bir cevhere intikal ediyor olduğunu belirttiniz.

Porphryios Ağacı'nda "cevher"i cismani olan ve cismani olmayan olarak ikiye ayırdık, sonrasında "cism"i canlı, diri, düşünen olarak ayırdıktan sonra "düşünen"i de ölümlü ve ölümsüz olarak ikiye ayırdık. İnsan'a ölümlü, Tanrı'ya da ölümsüz olan dedik.

Burada kavrayamadığım konu, Tanrı'nın bir cismi olmadığını kabul edersek Porphryios Ağacı'nda Tanrı'yı  cevher'in bir ayrımı (cismani olan ya da ayrı bir cevher) olarak değil de cismin uzak türü olan hayvan-ı natık'ın bir bir fasl'ı olarak yerleştiriyoruz.

Dücane Cündioğlu yanıtladı

Önce Porphyrios Ağacı'nın içeriği bir kenarda dursun:

οὐσία          substantia          جوهر.                           töz

σῶμα           corpus                جسم                             cisim

ἔμψυχον      animatum         متنفس (ذو نفس)            can'lı (bitki)

ζῷον             animal              حي (حيوان)                  diri (hayvan)

λογικὸν         rational            ناطق                            konuşan (düşünen)

θνητόν          mortale            مائت                             ölümlü

ἄνθρωπος    homo               إنسان                             insan

Farklı felsefe okullarına göre cevher, cisim, madde, suret gibi terimlerin tanımları değişir. Bu tanımların hangi tarihte hangi filozof veya okul tarafından yapıldığı önemlidir. Tanrı'nın cevher ve cisim olup olmadığı da tarih boyunca tartışılmıştır. Kısaca bu konular Mantık'ı değil, Felsefe'yi (Metafizik) ilgilendirir.

hakan can

1. Düşünmek şeklindeki özsel ayrımın kendisi de bir  araz değil midir? ("Düşünmek araz değildir" demiştiniz. Bilfiil düşünmeyen olmadığı için mi ?)

2. Aynı şekillde gülmek bir araz iken ayrıca bir de fasl değil midir?

Dücane Cündioğlu yanıtladı

1. Zati üçe ayrılır: cins, nev, fasl. Arazi de ikiye ayrılır: hassa ve araz-ı amm.

Düşünmek (nutk) fasıldır, fasıl zatidir, o halde düşünmek araz değildir.

2. Gülmek hassa'dır, hassa bir ayrımdır, ama zati değil arazidir, o halde gülmek zati olmadığı gibi, fasıl da değildir.

Ders 6

Beş Tümel

24 Ocak 2021 15:40
1. Cins, 2. Nev (Tür), özsel ve türsel ayrımlar (3. Fasl ve 4. Hassa) ve en genel anlamıyla ilinekler (5. Araz-ı Amm)
Tek Ders Satın Al
Ders Listesi

parolamı unuttum!

Felsefe Dersleri logo